Juan Goytisolo, DE CONTREIEN VAN NÍJAR – EEN REIS IN HET ANDALUSIË VAN DE JAREN VIJFTIG, ISBN 978-90-820059-5-0
Winkelprijs €16,50.
In uw boekhandel of direct bij de uitgeverij: aahoogteiling@kpnmail.nl
In DE CONTREIEN VAN NÍJAR beschrijft Juan Goytisolo zijn reis door een nog arm en ruig Andalusië, hier en daar met Afrikaanse uitstraling, zoals de reiziger meer dan eens observeert. Hij doet verslag van de landschappen, de dorpen en de mensen. Met de laatsten knoopt hij regelmatig een gesprek aan. De dialogen die dit oplevert zijn juwelen. Ze bestaan meestal uit een beperkt aantal korte zinnetjes, korter nog waar de plaatselijke bevolking woorden onvertaalbaar inslikt, maar ze openen hele werelden.
De thema’s die Goytisolo behandelt zijn die van het sociaal realisme: werk, armoede, neo-feodale verhoudingen (patronage), en de positie van vrouwen.
Het verhaal werd geschreven in het Spanje van Franco, met zijn censuur. Een schrijver die gepubliceerd wilde worden moest voorzichtig te werk gaan. Goytisolo merkt later in een interview op dat het boek met grote omzichtigheid is geschreven om de valkuilen van de censuur te ontlopen. Hij kon het niet zo opschrijven als een schrijver in een vrij land zou hebben gedaan en hij vermoedt dat sommige passages vanwege hun omzichtigheid de wenkbrauwen van de lezer zullen doen fronsen. Dat laat onverlet dat Goytisolo verholen commentaar levert op het toenmalige politieke en sociale klimaat. Indirect door overal de Guardia Civil, de hoeder van het regime, te laten opduiken, maar ook direct door machthebbers aan te klagen voor de verwaarlozing van het gebied waar de schrijver doorheen trekt. De sociale betrokkenheid van de reiziger en zijn onmacht om iets te veranderen, komen aan het eind van het verhaal naar buiten als de intensieve belevenissen hem teveel worden.
Het verhaal speelt in het pre-toeristische Spanje, maar een van de hoofdpersonen, Don Ambrosio, sorteert al voor op de toekomst en koopt de huisjes van emigrerende vissers en landarbeiders en wacht op de aanleg van een weg die de dorpen zal ontsluiten en hem rijk zal maken. Ondertussen speelt hij de grote jongen die neerkijkt op de plaatselijke bevolking en hen als een patroon bejegent.
De hedendaagse wandelaar die in de voetsporen van Goytisolo treedt, zal veel herkennen. De veranderingen in het gebied zijn beperkt gebleven doordat een groot deel natuurpark is geworden. Daardoor is de bebouwing nog oorspronkelijk vergeleken met elders aan de Spaanse costa’s. Eenmaal voorbij de huidige grote plakken van kassen rond Níjar en Almería, komt men in de hier zo indringend door Goytisolo beschreven landschappen, kusten en dorpjes.
Juan Goytisolo (1931-2017; midden) behoorde tot de schrijvers van de Spaanse ‘Generatie 50’. Deze generatie was kind gedurende de burgeroorlog en groeide op onder de dictatuur van Franco, waarmee men vaak op gespannen voet stond. Naast romans schreef Goytisolo verhalenbundels, reisverslagen en essays. Hij was medewerker van El Pais. Zijn belangstelling ging uit naar de randen van de samenleving, zoals de wereld van de arbeidsmigranten in Barcelona en economisch achtergebleven gebieden zoals Andalusië. Later in zijn werk verplaatste zijn belangstelling zich naar de Arabische en Islamitische wereld.
Goytisolo kreeg in 2013 voor zijn oeuvre de prestigieuze Cervantesprijs, de belangrijkste literaire prijs van de Spaanstalige wereld.
Vertaald door Keimpe Reitsma, 2019
Daan Pieters (Tzum) vindt dit het tweede beste boek dat in 2021 is verschenen. Zie zijn recensie hieronder!
TZUM, Literair weblog, 16 april 2021, recensie door Daan Pieters: https://www.tzum.info/2021/04/recensie-juan-goytisolo-de-contreien-van-nijar/
NRC 24 januari 2020: Margot Poll in ‘Ook verschenen’
Juan Goytisolo: De contreien van Níjar
Eind jaren vijftig van de vorige eeuw ging de Spaanse schrijver Juan Goytisolo (1931-2017) op pad door het diepe zuiden van Andalusië, wat nu Natuurpark Cabo de Gata is. Hij wandelt op goed geluk– zo lijkt het – zwemt in de zee om af te koelen, slaapt uit waardoor hij bussen mist, springt achterop wagens als iemand bereid is hem mee te nemen en loopt op met wie hij tegenkomt. In De contreien van Níjar komen al die personen tot leven; soms door een enkele zin dan weer in een roerende conversatie zoals met de oude vijgenverkoper. Het landschap van Almería wordt minutieus in kaart gebracht en is net als ‘de bergen (die) liggen tussen de vlakte en de zee als gigantische slapende beesten en ze ommuren de horizon met hun hoge nekken, hun ronde billen en hun volle, gladde flanken’ ruim vijftig jaar later nauwelijks veranderd. Er waren toen bijna geen toeristen, op misschien die verdwaalde Parijzenaar met autopech of het Zweeds echtpaar bij de vuurtoren na. Nu is zowel Níjar als het natuurpark een toeristische trekpleister waar ook ecotoerisme zijn intrede heeft gedaan.
Toch zou je iedereen aanraden eerst dit innemende reisverslag te lezen over hoe de mensen in deze streek de dictatuur van Franco overleefden. Ook Goytisolo kon door het regime niet vrij publiceren en heeft het boek met grote omzichtigheid geschreven om ‘de valkuilen van de censuur te ontlopen’, vertelde hij later in een interview. Toch geeft hij bedekt commentaar door overal de Guardia Civil met ‘de karabijn aan de schouderriem’ op te laten duiken als verstoorders van het leven of direct commentaar te uiten en samen met de bewoners de machthebbers aan te klagen voor de verwaarlozing van Zuid-Spanje.
Juan Goytisolo: De contreien van Níjar. Een reis in het Andalusië van de jaren vijftig. Vertaald uit het Spaans door Keimpe Reitsma en van een nawoord voorzien door María Ramos Jordán. Uitgeverij A.A. Hoogteiling, 126 blz. € 16,50.
Vrijdag 24 januari 2020